ΠΑΛΑΙΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΒΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΜΗΚΟΥΣ

1. Ο ΚΑΜΠΑΝΟΣ Η ΚΑΝΤΑΡΙ
Οι ανάγκες των καθημερινών συναλλαγών στα χρόνια του παρελθόντος είχαν αναγνωρίσει επίσημα ή ανεπίσημα διάφορα μέτρα βάρους ή μήκους. Κάποια από τα μέτρα αυτά διατηρούνται μέχρι και σήμερα.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε ένα πίνακα μέτρων, τα οποία χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα, μεταξύ των κατοίκων των χωριώ μας:

Μέτρα Βάρους και Χωρητικότητας:
1) Αγκαλιά Είναι η ποσότητα σε όγκο από ξύλα, χόρτα, κλαδιά δένδρων, στάχυα όταν θερίζονται, όσο μπορεί ένας άνθρωπος να αγκαλιάσει. Έτσι, λέμε μια αγκαλιά ξύλα, χόρτα, μια αγκαλιά στάχυα κ.λ.π.

2) Γομάρι: Λέγεται το φορτίο που μπορεί να μεταφέρει ένα μεταγωγικό ζώο (γαϊδούρι, μουλάρι). Το γομάρι ήταν και είναι ακόμη μέτρο βάρος για τα στερεά και τα υγρά. Το βάρος του ποικίλλει ανάλογο με το ειδικό βάρος του στερεού ή του υγρού. Έτσι λέμε π.χ. ένα γομάρι κρασί ή λάδι, αλλά και ένα γομάρι άμμο, πέτρες, άχυρα, στάχυα κλπ.

3) Δεμάτι: Τέσσερα δεμάτια σιταριού, κριθαριού ή ταής είναι ένα γομάρι (φορτίο). Λέγεται μόνο για τα σιτηρά και τα ξύλα.

4)Το κοιλό: Ήταν μέτρο χωρητικότητος, με το οποίο μετρούσαν την παραγωγή των σιτηρών και οσπρίων στ΄ αλώνια και το βάρος του ήταν διαφορετικό ανάλογα με το είδος. Το κοιλό υποδιαιρούνταν σε μισόκοιλα ή τέταρτα. Έτσι, η αντιστοιχία ενός κοιλού σε οκάδες για διάφορα προϊόντα ήταν η παρακάτω:
Ένα κοιλό σιτάρι αντιστοιχούσε με 22 οκάδες
Ένα κοιλό κριθάρι αντιστοιχούσε με 18 οκάδες
Ένα κοιλό με κουκιά ισοδυναμούσε με 22 οκάδες
Ένα κοιλό ρεβίθια ή φακές ισοδυναμούσε με 24 οκάδες.
Το κοιλό μπορούμε να το συναντήσουμε και σήμερα σε παλιά συμβολαιογραφικά έγγραφα, στα οποία η έκταση ενός αγρού αναγραφόταν με βάση την ποσότητα του σπόρου που χρειαζόταν για να τον καλλιεργήσουνε, π.χ. αγρός έκτασης πέντε κοιλών σπόρου.

5) Η οκά: Είναι η τουρκική μονάδα βάρους, που υποδιαιρείται σε 400 δράμια, μισή οκά ισούται με 200 δράμια. Καταργήθηκε από την 1η Ιουλίου 1958 και αντικαταστάθηκε από το κιλό. Η αντιστοιχία οκάς και κιλού είναι: 1 οκά = 1.280 γραμμάρια.

6) Η φουρνιά : Πρόκειται για μονάδα μέτρησης της ποσότητας προϊόντων που μπορούσαν να φουρνιστούν σε ένα οικιακό φούρνο, π.χ. μια φουρνιά ψωμιά ή μια φουρνιά παξιμάδια.

7) Το κουρούπι: Ογκομετρικό δοχείο και μονάδα μέτρησης υγρών, ισοδυναμεί με 5 οκάδες περίπου.

8 ) Το καντάρι: Μονάδα βάρους ίση με 44 οκάδες.

9) Το μόδι. Το μόδι σαν ρωμαϊκό μέτρο σιτηρών ισούται με 8,75 λίτρες
Το μόδι αναφέρεται και σαν μονάδα μέτρησης παραγωγής λαδιού. 1 μόδι ελιές = 500 οκάδες λάδι = 640 kgr.
Το μόδιο, μόδι, μόδια, ήταν μέτρο χωρητικότητας (δημητριακών, ελιών κλπ) Η λέξη μόδι εχρησιμοποιείτο επίσης στην λαϊκή ευχή των επισκεπτών ή διαβατών προς τον ιδιοκτήτη αλωνιού. Κατά την παράδοση, όταν ο αλωνιστής ξεκουραζόταν στο αμπλήκι, - ένα δέντρο που υπήρχε φυτεμένο κοντά στο αλώνι γι’ αυτό το σκοπό- , οι ξένοι που τυχαίνει να περάσουν, του εύχονταν: «Ώρα καλή, χίλια μόδια», ή «Χίλια μόδια, και το αγώι χώρια». Η «χίλια μόδια κι οξω ο σπόρος» ή «χιλιομοδιές.
Από αυτό έλαβαν την ονομασία τους διάφορα χωριά όπως τα Μόδια Κισσάμου η Χιλιομοδού Αποκώρονα κ.λ.π

10) το κάρο
Μονάδα μέτρησης βάρους ειδικά στα σταφύλια

11.η Χαχαλιά. Ισούται με την ποσότητα που χωρεί η χούφτα του χεριού ενούς κανονικού σε μέγεθος ανθρώπου

.
Μονάδες Μήκους:

1) Ασκελιά ή ασκελέ: Είναι το μήκος κανονικού βήματος ενός ανθρώπου και χρησιμοποιείται σαν πρόχειρο μέτρο μήκους για μικρές αποστάσεις. Υπολογίζεται προς 0,70 – 0,75 του μέτρου.

2) Το κονταρόξυλο: Είναι συμβολικό μήκος του ξύλου που χρησιμοποιούσαν για να τρίβουν το φούρνο, του τρίφτη δηλαδή. Το κονταρόξυλο ισοδυναμεί με 3 – 4 μέτρα μήκος και το χρησιμοποιούνταν ειδικά για την περίπτωση του ύψους του ηλίου κατά την ανατολή και τη δύση, π.χ. ο ήλιος θέλει δύο κονταρόξυλα να βασιλέψει.

3) Το μπόι: Το μπόι είναι κι αυτό συμβατικό ύψος και ισούται με το μέσο όρο του κανονικού ύψους ενός ανθρώπου, δηλαδή περίπου 1,70 μέτρα. Λέγεται για να προσδιορισθεί το ύψος δένδρων, τοίχων, ηλίου.

4) Η οργυιά: Είναι το αρχαιότερο από την εποχή του Ομήρου μέτρο μήκους και ισούται προς την έκταση των χεριών ενός ωρίμου ανθρώπου μαζί με το πλάτος του στήθους. Ισούται με 1,82 μέτρα.
Την οργυιά την χρησιμοποιούσαν όταν ήθελαν να μετρήσουν πρόχειρα το μάκρος σχοινιών, ξύλων, κ.λ.π.

5)Η Πιθαμή: Στα μικρά μήκη γίνεται χρήση πιθαμών σαν πρόχειρο μέτρο μήκους. Αυτές έχουν μικρές αυξομειώσεις και αντιστοιχούν γύρω στα 0,20 του μέτρου, ανάλογα με το μήκος που παρουσιάζουν τα τεντωμένα δάκτυλα (αντίχειρας και μικρός) του χεριού κάθε ανθρώπου.

6) Τα Πόδια: Στα λίγο μεγαλύτερα διαστήματα μεταχειρίζονται τα πόδια, δηλαδή το μήκος που παρουσιάζει το παπούτσι που φοράει ο ώριμος άνδρας.

7) Η ζευγαρέ: Είναι συμβατική μονάδα επιφανείας με την οποία γινόταν υπολογισμός του εμβαδού γης, που ήταν ίσο με αυτό που μπορούσαν να καλλιεργήσουν με «αροτριώντα» ζώα, συνήθως βόδια, σε μια μέρα. Είναι τμήμα ακαθόριστης εκτάσεως, που εξαρτάται από την ικανότητα και του ζευγολάτη και των «αροτριώντων» ζώων. Έτσι λέμε, π.χ. πόσες ζευγαρές ταή έσπειρες;