Βίος Αναγνώστη Σκαλιδη

 Ο  Εννιάχωριανός διδάσκαλος  Νικόλαος Πιμπλης μας εξιστορει το τι είδε με τα μάτια του γύρω από τον Αναγνώστη Σκαλιδη που   θυμάτε σαν παιδί .

Η ΖΩΗ ΤΟΥ Α. ΣΚΑΛΙΔΗ

ΓΕΝΙΚΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΚΙΣΣΑΜΟΥ

Το βαπτιστικό του όνομα ήτο Μανωλης. Κατά τη συνήθεια τῆς ἐποχῆς και σαν εγγράμματος ποὺ ἦτο, έχειροτονήθη Αναγνώστης καὶ ὑπὸ τὸ ονομα αυτο έπεκράτησεν εἰς τὸ κοινὸν και την Ιστορίαν, Υπέγραφεν επιστολας και έγγραφα ως Α.Σκαλιδης Γεν.αρχηγος Κισσάμου.Το πατρικόν του επίθετον ήτο Σκυλούρης, τὸ δὲ μητρικόν του Σκαλίδης.Πολύ νεαρός απέρριψε το πρωτο που δεν του άρεσε και πήρε το δεύτερο εις το οποίο και μόνον ητο γνωστός εις το πολύ κοινόν.Εἶχε ἀδελφὸν τον Σκυλουρογιαννιώ ὅστις ἦτο κάτοικος του χωριού Αερινός όπου σώζονται πολλοι απόγονοι του 

Μολονότι υπεγράφετο Α. Σκαλίδης εν τούτοις εάν κάποιος το απεκάλει καπετάν Αναγνώστη, εξοργιζετο εξύβριζε τον λεγοντα και κάποτε εχειροδίκει χρησιμοποιων το ἐκ δέρματος ιπποπόταμου μαστίγιον του. Ηὐχαριστεί δε να τὸν ἀποκαλοῦν Καπετάν Σκαλιδη

Ητο μικρόσωμος κάτω του μετρίου αναστήματος, λιγερόκορμος, ώρα όμορφος,πάντοτε καλοντυμένος, άξιοπρεπές, ἐπιβλητικός, μὲ ἑτοιμότητα πνεύματος, με διαύγειαν σκέψεως, αυταρχικός, ἐπιδεικτικός, μὲ διπλωματικην πολιτικότητα εξαίρετον, ὁμιλητικος , βωμολόχος καὶ εἴρων εἰς τὰς ἐκφρασεις του, ὅσον καὶ περίνους εἰς σοβαράς καὶ κρισίμους περιστάσεις.

"Ήτο γεναίος καὶ συνετὸς εἰς τὰς μάχας, άλλ' όχι ριψοκίνδυνος. Εφείδετο τῆς ζωῆς τῶν παλληκαριών του τα οποία παρώρμα μέν πρὸς μάχην, όταν έπρεπε, απέτρεπε δὲ καὶ συνεκράτει τούτα πάντοτε από παράτολμους, ἀσκόπους καὶ ἐπιζημίας κατά την αντίληψιν του ενεργείας καὶ ἐξορμήσεις

Μεταξύ τῶν Κρητῶν ἀρχηγών, καὶ οπλαρχηγών της εποχής του ελογίζετω ως ο συνετωτερος,πονηροτερος πολυμηχανώτερος. Ητο χορευτής άριστος και ιππευς δεξιώτατος. Νέος ων εθαυμάζετο δια την ευκινησίαν του Όταν ἐχορευε πηδηχτο χορό(σούστα= πυρρίχιος) εἰς το ορτσάρισμα του χορού, διηγουνται οι ιδόντες, ὅτι πλὴν τῶν άλλων επιδείξεων, έκαμνε τέσσαρα βήματα σε κάθετο τοίχο, εριπτε κάτω ένα μαχαίρι καρφωμένο στον τοίχο με το τέταρτο βήμα μεθ ο επηδα και συνέχιζε τον χορό δίχως να χάσει βήμα. Ομοίως διηγούνται ότι από τις κληματαριές με σταφύλια ύψους 3 μέτρων στηριζομενος στο χέρι του συγχορευτου του εξετιναζε το σώμα του προς τ α πάνω έχων τους πόδας προς τα ανω και δια ταχύτατης σύγχρονου κινησεως των άκρων ποδών του απέκοπτε τα σταφύλια χωρίς να χάση τον ρυθμόν του χορού. Χαρακτηριστικά άλλα δείγματα της ευκινησίας του σώματός του καὶ εὐλιγυσίας του αναφέρουν τα επόμενα α) ετοποθέτει το σώμα του κολλητά στον τοίχο ύψους δύο μέτρων, ελυγιζε κατοπιν το κορμί του καὶ με ένα πήδημα ΚΑΤ εὐθεῖαν πρὸς τὰ ἄνω, χωρίς νὰ κάμη χρήσιν τῶν χειρών του, ευρίσκετο ὄρθιος ἐπάνω εἰς τὸν τοίχον καὶ β) Αφού με ένα πήδημα εκαθιζε εις την ράχη ημιονου η ίππου χωρὶς ἐπίσαγμα, αγκαλιάζοντας μὲ τὰ πόδια του τον κορμον του ζώου εστροβιλίζετο περὶ τὸν κορμὸν τοῦ ζώου διαγράφον περὶ αὐτὸν αλλεπαλλήλους κύκλους

Τὰ ὄντως ἀξιοθαύμαστα αὐτά του προσόντα συνετέλεσαν εἰς τὸ νὰ έπιβληθή ενωρίς εἰς τὰς λαϊκάς μάζας και να αναγνωρισθεί ὡς ὁ ἐνδεδειγμένος επαναστατικός αρχηγός Κισσάμου ,παρὰ τὰς ἀντιδράσεις άλλων καλῶν καὶ γενναίων φιλοδόξων καπεταναίων οἱ ὁποῖοι του διεκδίκουν την γενικήν ἀρχηγίαν τῆς ἐπαρχίας.

Νεαρὸς ἀκόμη έλαβε μέρος εἰς τὰς μετά την μεγάλην ἐπανάστασιν τοῦ 1821 διαφόρους ἐπαναστάσεις του Χαιρέτη, τοῦ Μαυρογένη καὶ ἄλλας, εἰς τὰς ὁποίας ὁποίας ὡς ἀρχηγὸς ὁμάδος διεκρίθη όχι μόνον ὡς μαχητής ἀλλὰ καὶ ὡς ἐξαιρετικά πνευματώδης, Εἰς τὰς μεγάλας ἐπαναστάσεις του 1865-69..1878-79...1896-97 ελαβε μέρος ὡς Γενικός ᾿Αρχηγός Κισσάμου ὑπὸ τὴν σημαίαν τοῦ ὁποίου ἐταχθησαν όλοι σχεδόν οἱ ὀπλαρχηγοί καὶ καπεταναίοι τῆς ἐπαρχίας. Μαρκουλάκης Παλ. Ρουμάτων, Νικ. Κνίθης Ροδωπού, Μπατοστελιανός Καμισιανων, ᾿Αναστασογιάννης. Επισκοπῆς, Αναστασονικόλας. Σπηλιάς, Μιχελογιωργης Νοχιών, Μπαλαντίνος Πανεθύμου Ανουσάκης Βασίλειος Μεσογείων, Μαρκαντώνης Τοπολιών, Φωτογιώργης Ποταμίδας, Κυριτσομιχάλης Έλους, Φελεσονικολάκης, Αερινου, Μετζιδαναγνώστης Βλάτους, Τσουρούνης Βασιλάκης Αη. κύρ Γιάννη, Φαλνταμογεώργης καὶ Φαλαγκάρης Παπαδιανών, Χαρτζούληδες και Θεοδωρηδες Κάμπου καὶ ἄλλοι ων τα ονοματα μας διαφεύγουν. Εξαίρεσιν αποτελουν οι Σφακιανοκισσαμίται και ανεγνώριζον Αρχηγόν τον Γιαννουδοβαρδην. και οι περὶ τα χωριά Καλαθαινες Κουκουναρά και Συρικάρι κατοικούντες οἱ ὁποῖοι άνεγνωριζαν τὸν Γ. Καμπούρη εκ του χωρίου Καλαθαινες γενναιον και ευπαρουσιαστον άνδρα αμβισθητουντα την Γεν. ᾿Αρχηγίαν τῆς επαρχίας ἀλλὰ μὴ ἐπικρατήσαντα τελικως.

Ο Αρχηγός Σκαλίδης επολέμησε και αγωνίσθη δι' όλου του βίου του ψυχή τε και σώματι δια την απελευθέρωσιν τῆς Κρήτης ἀπὸ τὸν ἐπαχθή Τουρκικόν ζυγό υπό το σύνθημα «Ένωσις ή θάνατος»,ουδέποτε συνθηκολογήσας με τους κατακτητάς καὶ εὐδέποτε παρεκκλίνας από της Εθνικής Ιδεολογίας.

Υπεραγδοηκοντούτης πλέον, με θαλερόν το γήρας ηξιωθη να ιδει την Κρήτη ηπηλαγμενη της τουρκική τυραννίας, να εκλεγεί βουλευτής και προεδρος της Βουλής Κρητικής Πολιτείας και να αποθάνη υπέργηρος εἰς Αθήνας, ὀλίγα χρόνια προ της πραγματοποιησως της ενώσεως της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα όπου ετάφη δημόσια δαπάνη με τιμάς υποστράτηγου 

Καθ' όλην την ζωήν ήτο μανιώδης εις την ιππασία αφθαστος εις την Ιππευτικήν τέχνην. Ο ίππος του ητο ο αχώριστος σύντροφός του, το ινδαλμα τῆς ἀγάπης, της στοργής, της μερίμνης καὶ τῆς λατρείας του. Αυτός ούτος καὶ μόνον προσωπικῶς ἐφρόντιζε δια την τροφήν του, διὰ τὸ πότισμά του, διὰ τὸν σταύλον του, δια τὸ λούσιμον καὶ τὸν καθαρισμον διὰ τὸ χαλινάρωμα καὶ τὸ σέλλωμά του οὐτὸς δὲ ἐπεστάτει καὶ εἰς τὸ πετάλλωμα του, εἰς ουδένα επιτρέπων νὰ τὸν ἱππεύῃ ἢ νὰ τὸν περιποιήται. Όλας τὰς πορείας, μακρινάς ή κοντινάς, τις έκανε πάντοτε έφιππος εξ τε είρηνικαὶ εἴτε ἐπιστρατευτικοί είδαν αυταί

Ηρέσκετο εἰς τὰς ἐπιβλητικάς έπειδείξεις καὶ ἐμφανίσεις. Εφιππος αὐτὸς συνωδεύετο πάντοτε από ομοδας εκλεκτών νεαρών, ζωηρών καλοενδεδυμενων, εὐσώμων καὶ ἐμπιστων οπαδών του πεζών, διακεκριμένων δρομέων ενόπλων δὲ παντοτε χάριν μείζονος και ευχερέστερας ἐπιβολής. Αἱ ομαδες αυται αναλόγως τῶν περιστάσεων, ελαμβάνοντας αριθμητικώς ηυξημενοι όπου εγνωριζον η επέθεταν ότι θα προεκυπτεν εις τα σχέδια του , ἵνα ἐν ἀνάγκη επιβάλει ταύτα δια της βιας.Ητο κατά βάθος αυταρχικός είχε πεποίθησιν εις εαυτον και εις σπανιωτάτας μόνον κατ εξαίρεσις περιπτώσεις απεδεχετο δευτέρα γνώμην αν τυχόν εύρισκε ταύτην ορθοτέρα και συμφεροτέραν της ιδικής του.Διεκρίνετο διά την ψυχολογικήν παρατηριτικοτητα του και δια την πολιτικήν του οξυδέρκεια ως και δια τὴν ὠμὴν καὶ δηκτικήν του εἰρωνείαν.

Ήτον εἰς άκρων λιτοδίαιτος εγκρατέστατος δε περὶ τοὺς πόθους, τα συμπόσια καὶ τὰς ἡδονάς, παρά την την αδελοσχίαν καὶ βωμολοχίαν της γλώσσης του εις ας ηρεσκετο κατά τας συναναστροφάς και ομιλίας αποσκοπων δια αυτων να προδίδει φαιδρόν τόνον κατά τας διασκεδάσεις της συ κεψεἰς εις ας ετύγχανε να μετέχει αφ' εαυτού η ως καλεσμένος σε πανηγύρια εἰς βαπτίσεις, εἰς ἀρραβωνας εις γάμους και κοινωνικάς εν γένει συγκεντρώσεις

Βασιλείς καὶ μενιστάνες ήταν δι' αὐτὸν κοινοί θνητοί έμφορτοι των ανθρωπίνων υλικών και ηθικών ελαττωματων προς τους οποίους έπρεπε να ομιλεί τις ως προς ομοίους του με όλον το θάρρος , χωρίς φόβον και πάθος δια να του δίδουν σημασίαν καὶ διὰ νὰ μὴ τὸν ὑποδέχωνται σαν κορόϊδο μὲ εἰρωνείαν και με σκώματα 

Η κοινη γνώμη δι' αὐτὸν ἦτο μηδεν . Εθεώρει τὸν ὄχλον ὡς δύναμιν υποκειμένην ὑπὸ τῶν διανοητικώς ισχυροτέρων εἰς χαλιναγώγησιν καὶ ἐπιρρεπή εἰς παραπλάνησιν ὑπὸ ανθρώπων δημαγωγών.

Παρομοίαζε δε τον όχλον, την κοινη γνώμην, προς έναν ποταμόν του οποιου τα νερά μπορούν να διοχετεύονται εἰς όποιο αυλάκι θα ανοιξει ο τυχών εργάτης, δεν είχε δε πολύ αδικο εις τὸν οντως προσφυά τούτο χαρακτηρισμόν του, προκειμένου μαλιστα περὶ τοῦ ὄχλου τῆς ἐποχῆς του (1840-1910), πλέοντος εἰς πελάγη αμαθείας, αγραμματοσύνης καὶ κοινωνικής μονώσεως

Ήτο κάτοικος του χωρίου Περιβόλια των Εννιά χωριών. Εκ του γάμου του είχεν άποκτήσει έναν υιόν καὶ εξι θυγατέρας .Με την αποκατάστασιν όλων των τέκνων ή οἰκογένειά του εχει σημερον ικανόν αριθμον απογόνων και διαμενόντων εἰς τὰ διάφορα χωριά της περιοχής των Εννιά χωριών. Τα οικονομικά του μέσα, μόλις ήσαν επαρκή διὰ μίαν απλὴν ζωήν,

Συνήθιζε νὰ ἐγείρεται της κλίνης πρὸ τῆς ἀνατολής του ηλίου. Δίπλα από το σπίτι του περνά ο κεντρικός κορμός του μοναδικού ποταμού της κεντρικής κοιλάδος των Εννιά Xωριών. Ο ποταμός αὐτὸς κατὰ τὴν διαδρομήν του μεταξύ τῶν ἐκατέρωθεν της κοιλάδας βουνών «Αι Δίκηος και Κουτρούλης» ύψους 1100 και 1050 μέχρι των εἰς τὰ δυτικά της Κρήτης παράλια εκβολών δέχεται τα νερά πολυπληθών ρυακίων και χειμάρρων. Με τα νερά του αρδεύεται όλη ή λεκάνη ἀπὸ το παρά τας πηγὰς του χωρίου Λούχι μέχρι του χωρίου Πλοκαμιανά, πέραν του οποίου ὁ ποταμός ξηραίνεται κατά τους θε ρινούς μήνας αποκαλούμενος δια τούτο ξηροπόταμος». Μόλις εσηκώνεται ο Αρχηγός Σκαλίδης ἀπὸ το κρεβάτι του, απογυμνού μενος ἐτυλίσσετο ένα σινδόνι, επήγαινε εις το ποτάμι καὶ εκαμνε το λουτρόν του με βροχή ή χιόνια η μὲ οποιαδήποτε κακοκαιρία. Παράβασις του κανόνος επήρχετο μόνοο οσακις απομακρύνετο από το χωρίον του.Τυλιγμένος το στεγνό σινδόνι, αμέσως μετὰ τὸ λουτρὸν του ἐφρόντιζε για το άλογό του. Επέστρεφε κατόπιν, εξυρίζετο, ανεδύετο αψόγως, έπαιρνε στα χέρια τὸ κομβολόι του, ανέβαινε στην ταράτσα της οικίας του που ήτο στέγη της προς την κυρίαν εἴσοδον αυλής και η ὁποία ήτο σκεπασμένη με μια κληματαριά και πλαισιωμένη κατά τὰ πλανια κρηπιδώματα με γλάστρες γεμάτες βασιλικούς , γαρυφαλλιές, μπαρμπαρούσες, κατηφέδες ,γεράνια ,κρίνους, μαντζουράνες και άλλα λουλουδια, ἐκεῖ δε σιγοπεριπατώντας επί δύο συνίθως ώρας, παίζοντας με το κεμπολόι του, κατήρτιζε καὶ έτακτοποίει τους διαλογισμούς του με όλην την άνεσιν της μοναξιάς καὶ την διαύγειαν του πνεύματος. Μετά τον περίπατον του αὐτόν, επαιρνε το πρωϊνό του λιτό πρόγευμα, ψωμί και τυρί , ψωμί με ελιές, ψωμί και μέλι με καρύδια αμύγδαλα η σησάμι η λίγο γαλα με παξιμάδι σπανιότατα δε καφέ .Το ποτό του ήτο πάντοτε νερό δροσερό από τη βρύση που στα είχε πηγαία δίπλα στην αυλόπορτα του στο σκεπαστό μέρος της αυλής.Τα οινόπνευματα καὶ ὁ καπνός ήταν δυο πράγματα τα πρὸς τὰ ὁποῖα ἐδειχνε μεγίστη ἀποστροφήν ὡς επιβλαβή εις την υγείαν καὶ τὴν οἰκιακήν οἰκονομίαν.

 Ιππευων έπειτα το αγαπημένο του μαύρο, αραβικής ράτσας άλογο ἐπορεύετο όπουδήποτε είτε δια εργασίαν και ζητηματα της δικαιοδοσίας του είτε δια φιλικας επισκέψεις είτε και απλώς χάριν αναψυχής.

Οι φιλοκατηγοροί του, μη δεοντος άλλο τι να του προσάψουν, τον κατηγόρουν διότι κατά την περίοδο των γηρατείων του έβαφε τα μαλλιά του καὶ το μουστάκι του μαύρα δια.να φαίνεται νέος, κομψός και ωραίος όπως καὶ ὅταν ήτο νέος.

Παρά το βάρος τῶν ἐτῶν, διατήρει μέρος της νεανικής του θαλερότητας .Εἰς ἡλικίαν 83 ετών του, τον παρετηρησα ΙΔΙΟΙΣ ΟΜΜΑΣΙ να πιάσει στον χορό, κατά την πανήγυριν της Μεταμορφώσεως εἰς τὸ χωρίον Κεφάλι της περιφερείας, ἀκολουθούμενης ως προεξάρχοντος του χορού, απὸ τὰς πέντε ἐκ τῶν ἐγγάμων καὶ ὑπερηλίκων θυγατέρων του και απὸ δύο εγγονάς του, να χορεύει Σουστα με διαδοχικήν εναλλαγήν των ακολούθων του όλων. Ο χορός αύτός ὡς γνωστόν, εἶναι πολύ κουραστικός διότι για ένα καλόν χορευτήν, καθ όλην την διάρκειαν του χορού δὲν ἐπιτρέπεται κίνησις βασιζομένη εφ ολοκλήρου του πέλματος ἀλλά μόνον ἐπὶ τοῦ προσθίου ἡμίσεως του πέλματος, ἢ ὡς είναι το τέλειον, οἱ βηματισμοί καὶ τὰ ὀρτσαρίσματα γινονται μόνον διὰ στηρίξεως ἐπὶ τῶν δακτύλων των ποδών. Ο χορός του αυτός διήρκεσε συνεχεία ὑπὲρ τὴν ἡμίσεως ώραν, κατάπληκτος δε διεπίστωσα ότι ο ογδοηκοντούτης αὐτὸς χορευτής πυρριχίου οὐδ' ἐπὶ στιγμὴν ἐστηρήχθη εἰς το πρόσθιον ήμισυ του πέλματος, άλλ' ὅτι ἐξετέλεσε πάσας τας ρυθμικάς κινήσεις του, μακράς σχετικώς διαρκείας, κουραστικού τούτου χορού, στηριζόμενος εἰς τα δάκτυλα των ποδών του

Χάριν τῶν νέων καὶ εἰς τιμην του ἀπὸ μακροῦ ἐκλιπόντος εκ του μέσω ημών παρρεχω την εν πολλοίς άγνωστον πενιχράν σκιαγραφίαν του αρχηγού Α. Σκαλίδη την ζωὴν του οποίου ἐπαναφέρει εἰς τὴν μνήμη η αλησμόνητος δι' εμέ αυριανη επέτειος του τελευταίου, ίσως, χορού της ζωής του.