ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ ΙΝΝΑΧΩΡΙΟΥ

1.Η ΚΟΡΦΗ ΜΑΧΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΧΩΡΙΟ

Το χωριό Περιβόλια βρίσκεται στην επαρχία Κισσάμου του νομού Χανίων και μάλιστα στην ορεινή έκταση της δυτικής Κρήτης. Παλιότερα επί Κρητικής πολιτείας υπήρχε στην περιφέρεια μας ο Δήμος Ιναχωρίου . Το αρχαίο αυτό τοπωνύμιο από παραφθορά έγινε ΕΝΝΙΑχωριά. Τα Περιβόλια είναι το δεύτερο χωριό της κοιλάδας που ανοίγεται από την ανατολή προς την δύση. Πρώτο είναι το Λούχι χειμώνα καλοκαίρι η ηλιόλουστη αυτή στενόμακρη κοιλάδας έχει ευχάριστο κλήμα ,φιλοξενεί οκτώ από τα δώδεκα χωριά του τεως και νυν δήμου Ιναχωρίου , κοινός ποταμός συγκεντρώνει τα νερά των πηγών και εκβάλει στον όρμο Στόμιο που απέχει περίπου 10 χμ. Από το χωριό. Παράλληλα με το ποτάμι υπάρχει άσφαλτος δρόμος που περνώντας μέσα από τα χωριά Βάθη και Πλοκαμιανά οδηγεί στην Μονή Παναγίας Χρυσοσκαλίτησας και στο ξακουστό πλέον Ελαφονήσι

Το χωριό κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Τάφοι ελληνορωμαϊκής περιόδου και της εποχής που άκμασε η Πολυρήνεια με αξιόλογα ευρήματα (αγγεία κτερίσματα κ.τ.λ.) που βρέθηκαν σε τάφους σε διάφορα σημεία μέσα στο χωριό το μαρτυρούν. Η τοπική γραφτή ιστορία αρχίζει από την ενετική εποχής. Μετά την προδοσία των Ενετών στον Αλυκιανό Χανιών και την δολοφονία των Κρητών επαναστατών ,οι ενετοί παρέδωσαν τα νεκρά σώματα του αρχηγού της επανάστασης Καντανολέοντος και του γιου του Πέτρου για να τα θάψουν μακριά από τα ενετικά σύνορα .Οι κρητικοί μετέφεραν με συνοδεία μεγάλη (θρηνωδών και κηδευτών) στην μονή Αγίου Νικολάου εις το Ιναχώριον όπου ζούσε και ένας μοναχός συγγενής εκ μητρός του ιδίου του Καντανολέοντος. Η Μονή Αυτή του Αγίου Νικολάου είναι το σημερινό κεντρικό νεκροταφείο του χωριού έχει βυζαντινό μικρό εκκλησάκι με αρχιτεκτονική αψίδα στο θόλο κομψό καμπαναριό.^]

Προσφορά των κατοίκων στους Εθνικούς Αγώνες

Τουρκοκρατία

Τα Θύματα του χωριού κατά τους αγώνες εναντίων κουρσάρων και επαναστάσεων κατά Ενετών και Τούρκων.

Α) Το 1580 ? ο αρχηγός νέας επαναστάσεως κατά των Ενετών, Καντανολέον βρέθηκε στα ελεύθερα εννέα χωριά. Τιμώρησε τον τότε εκπρόσωπο των Ενετών στην περιοχή Γρυμάνη και κατευθύνθηκε στον πύργο στα Βαλσαμάκια όπου οι ντόπιοι επαναστάτες είχαν φυλακίσει τον ιεροδικαστή του Καστελιού Κίσσαμου. Είχαν κλείσει την μοναδική εξώπορτα του πύργου, είχαν σπάσει της σκάλες των δυο ορόφων και τον είχαν δεμένο χειροπόδαρα .Ο Καντανολέον τον ελευθέρωσε κόβοντας ένα μακρύ κορμό δέντρου που τον στερέωσε από ένα πεζούλι μέχρι το παράθυρο του τρίτου ορόφου και αφού πέρασε ο ίδιος στον πύργο, με τον ίδιο τρόπο τον έφερε στο στρατόπεδο του από το οποίο τον αντάλλαξε κατόπιν με αιχμαλώτους.

Β) Εποχή των Γραμπουσιανών (1825-1830) Ομάδα Γραμπουσιανών πέρασαν μια νύκτα από το σπίτι του Περβολιανού Χαμπουδογιώργη. Αυτός είχε τέσσερις θυγατέρες της παντρειάς. Ένας (Σπυριδάκης από το Γαλατά) πήρε (έκλεψε) την μια -την Ελένη- για γυναίκα του. Έζησαν λίγο καιρό μαζί αφού σε κάποια συμπλοκή με τους Τούρκους σκοτώθηκε ο Σπυριδάκης και η Ελένη ξαναγύρισε στο σπίτι του πατερά της. Τι είχε συμβεί όμως ως τόσο. Ο γέρο Χαμπουδογιώργης συμβουλεύτηκε -λένε- τον συγγενή του και πρόκριτο του χωριού Αναγνώστη Παπαγιαννάκη και αποφάσισαν να πάει ο ίδιος ο πατέρας της να αναφέρει στον Αγά το συμβάν ότι δηλαδή του έκλεψαν την κόρη οι Γραμπουσιανοί. Πήγε λοιπόν ο δύστυχος πατέρας το ανέφερε άλλα ο σκληρός Ζερ Αγάς που είχε τότε την έδρα του στο μισοκτησμένο ενετικό πύργο στο Κεφάλι διέταξε τον ραβδούχο του να τον δείρει μέχρι θανάτου, φώναζε ο χριστιανός μην με σκοτώσεις Αγά μου ξέρω επτά τέχνες να σου δουλεύω μέχρι να ζω -τίποτε- τέλος τον αποκεφάλισε. Ακόμα και σήμερα στους άγριους ανθρώπους λένε την ρήση "Ζερής έγινες μωρέ;"

Μετά από καιρό οι Γραμπουσιανοί έστησαν ενέδρα στο χωριό Τζιτζιφιά όπου ο Ζερ Αγάς πήγαινε για κυνήγι. Για κακή τους τύχη όμως δεν πήγε ο ίδιος μα έστειλε λένε τους κυνηγούς του. Στην ενέδρα οι Γραμπουσιανοί σκότωσαν βέβαια τους κυνηγούς κι άφησαν μονό ένα μικρό παιδί που γύρισε πίσω και έφερε το νέο νέας συμφορά όμως. Οι Τούρκοι έκαψαν τότε όλο το χωριό Τζιτζιφιά που είχε λένε τότε 70 άνδρες του μεσοδοκιού (ή του ντουφεκιού) "70 κεφαλοχαράτσα"

Γ) Μετά την σφαγή (το Πάσχα του 1824 ) στο Λαφονήσι από τους τουρκοαιγυπτίους κρατήθηκαν νέοι και νέες ως αιχμάλωτοι από τους τούρκους η πουλήθηκαν σε διάφορα μέρη της Μ.Ασίας η στην Αίγυπτο. Μετά την Ρώσο-τουρκική συνθήκη οι Χριστιανοί σκλάβοι απελευθερώθηκαν ένας εξ αυτών Βασίλειος Καρτσωνάκης ξαναγύρισε στα Περιβόλια κατά μυθιστορηματικό τρόπο… Στο Κουσάντασι της Μ. Ασίας δυο έμποροι Περβολιανοί ο Λουβοβάσιλας και ο Αναστασογιαννης πήγαν να ανταλλάξουν προϊόντα, ένα Τουρκάκι τους πλησίασε όταν τους άκουσε να μιλούν κρητικά, γνωρίστηκαν, τους ακολούθησε και ξαναγύρισε στο χωριό της μάνας του.

Δ) Ο Αναστασογιάννης, την ιδία εποχή, που είχε σωθεί από την σφαγή του Λαφονησιού, ξοδεύτηκε μα βρήκε τις δυο σκλάβες αδελφές του και τις πήρε πίσω από τον Άγιο Ανανία της Μ. Ασίας.

Ακόμα:

Παπά Γιάννης Σκυλούρης κατά την επιδρομή των τουρκοαιγιπτίων το έτος 1824 αποκεφαλίστηκε.

Νικόλαος η Αναγνώστης Παπαγιαννάκης (Σκυλούρης γιος του προηγούμενου)Γενάρχης των Παπαγιαννάκηδων της Κίσσαμου των επαναστατικών συνελεύσεων από το 1833-1866 και θειος του Εμμανουήλ Γ. Σκυλούρη (του μετέπειτα Εμμ ή Αναγνώστη Σκαλίδη). Ο Αναγνώστης (Εμμαν.κοσμικόν) ΣΚΑΛΙΔΗΣ του Γεωργίου, γεννήθηκε το 1822 στα Κύθηρα. Ακολούθησε τον θείο του Αναγνώστη Παπαγιαννάκη από την εποχή των Μουρνιδών 1833 και έκτοτε σε όλες τις συνελεύσεις. Η ανδρεία και η ευφυΐα του, τον ανέδειξαν οπλαρχηγό και ήρωα μυθικό στις διάφορες συγκρούσεις με τους κατακτητές. Εξελέγη γενικός αρχηγός Κίσσαμου και πρώτος πρόεδρος της Κρητικής βουλής. Με την συγχωριανή του Ελένη Μποτώνη απέκτησαν επτά κορίτσια και ένα αγόρι.

Αρχηγός δικού του σώματος πολεμιστών έλαβε μέρος σε σαράντα μάχες με τους κατακτητές. Πέθανε στην Αθήνα την 30^η Νοεμβρίου 1901 - εορτή του Αγίου Ανδρέα (και ημέρα γεννήσεως του). Ετάφη με τιμές στρατηγού. Προτομές του κοσμούν πλατείες στα Χανιά, στο Καστέλι Κίσσαμου και στα Περιβόλια. Αρχηγείο δε ιδρύθηκε στα Περιβόλια Κισσάμου, όπου πρόσφατα μεταφέρθηκαν από την Αθήνα και ετάφησαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου τα οστά του

Βαλκανικοί αγώνες 1912-13

Στις μάχες της Ηπείρου κατά τους βαλκανικούς πολέμους 1912-13 έλαβαν μέρος οι:

Παπαδάκης Ζαχαρίας του Αναστάσιου δάσκαλος Σκαλιδάκης Εμμανουήλ του Γεωργίου

Στην Αλβανία έλαβαν μέρος οι παρακάτω

Κοντοπυράκης Ηρακλής του Αντωνίου

Παπαδάκης Νικόλαος του Ιωάννου

Παπαδάκης Δημοσθένης του Ιωάννου

Καρτσωνάκης Θεόδωρος του Γεωργίου

Παπαδάκης Εμμανουήλ του Βασιλείου

Καληλάκης Εμμανουήλ του Γεωργίου

Παπαδάκης Γρηγόριος του Αντωνίου

Ζουριδάκης Ιωάννης του Βασιλείου

Σπερελάκης Θρασίβουλος του Γεωργίου

Γεωργιλάς Δημήτριος του Χριστοφόρου

Μικρασιατική εκστρατεία

Στα 22 του χρονιά σκοτώθηκε ο Λουβάκης Μιχαήλ του Κωστ/νου.

Στην εκστρατεία της μικρας Ασίας έλαβαν μέρος

Καρτσωνάκης Θεόκτιστος του Βασιλίου

Σπερελάκης Στυλιανός του Γεωργίου

Κοτσιφάκης Γεώργιος του Πέτρου

Γερμανοκατοχή

Φονευθέντες

Παπαδάκης Εμμανουήλ του Αντωνίου δάσκαλος ετών 25

Σκαλιδάκης Ελευθέριος του Γεωργίου ετών 22

Βαϊδομαρκάκης Αντώνιος του Π ετών 45

Κοντοπυράκης Εμμανουήλ του Αντωνίου ετών 45,5

Δρούτσος Σωτήριος ετών 35

Καρτσωνάκη Ελένη (φονευθείσα σε ναρκοπέδιο)

Στην διάρκεια της επιδρομής των αλεξιπτωτιστών και των Στουκας και οι κάτοικοι της περιφέρειας μας οπλισμένοι με ότι όπλα είχαν αποτέλεσαν ομάδα υπό τον έμπειρο έφεδρο υπαξ/κο και διδάσκαλο αείμνηστο Φιωτάκη Ιωάννη. Προστέθηκαν και από τα μεσοχώρια και άλλοι κι έφτασαν στον Άναβο κοντά στα Φλώρια. Εκεί έδωσαν μάχη με ομάδα Γερμανών από τους οποίους σκότωσαν αρκετούς. Μερικούς δε τους έπιασαν αιχμαλώτους και αφού τους πέρασαν από το χωριό μας και τους περιποιήθηκαν τους παρέδωσαν στο σταθμό χωροφυλακής Κούνενι (σήμερα Βάθη)

Στην διάρκεια όμως της κατοχής ο τότε απάντρευτος Κυριάκος Ι. Παπαδάκης δεν παρέδωσε το ραδιόφωνο του πάρα την ρητή διαταγή άλλα το απέκρυψε και το μετακινούσε συνεχώς από κρύπτη σε κρύπτη για να είναι αδύνατος ο εντοπισμός του. Την θαρραλέα αυτή πράξη του αν και όλοι οι σύντροφοι του κινδύνεψαν, κράτησαν με απόλυτη εχεμύθεια γράφοντας συχνά δελτία ειδήσεων που με διάφορους διπλωματικούς τρόπους έστελναν σε έμπιστα πρόσωπα στα γύρω χωριά. Το επεισόδιο στην Μαλάθυρο δεν τους κλόνισε. Στο χωριό υπήρχαν δυσαρέσκειες και ανθρώπινα πάθη άλλα διάθεση προδοσίας η καταδόσεως ουδέποτε υπήρξε στα 3 αυτά αξέχαστα δραματικά χρόνια.

Αρχαιολογικά, Ιστορικά, εκκλησιαστικά και άλλα μνημεία του Χωριού

Αρχαιολογικά

Στην κορυφή του όρους Άγιος Δίκαιος υπάρχει ναΐσκος με χρονολογία ανεγέρσεως 1870 προς τιμή του δίκαιου Ιώβ. Πλήθος τάφων με αγγεία πήλινα και ενίοτε γυάλινα που βρέθηκαν σε διάφορα σημεία του χωριού μαρτυρούν την κατοίκιση της περιοχής από την ελληνορωμαϊκή τουλάχιστον εποχή.

Εκκλησιαστικά

α)Ο ναΐσκος του δίκαιου Ιώβ μικρού προφήτη κατά την Π.Δ. Η εικόνα του βρέθηκε εκεί σε κάποιο κοίλωμα. Γιορτάζεται στις 6 Μαΐου.

Το 1870 επανήλθε από την Αίγυπτο ο Περβολιανός "ΚοντοπυροΓιώργης". Ήταν ταμένος, να κτίσει εκεί το εκκλησάκι. Το τάξιμο ήταν να μεταφέρει στην πλάτη όσα υλικά δεν υπήρχαν εκεί δηλαδή ασβέστη άμμο και νερό και τα κατάφερε.

Στην διάρκεια της Γερμανικής κατοχής είχε φυλάκιο εκεί ο Γερμανικός στρατός και με αγγαρείες κτίστηκε ολόκληρος καταυλισμός - ορύγματα ναρκοπέδιο και συρματοπλέγματα.

β) ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στην θέση του υπήρχε στενόμακρος ναΐσκος με τοιχογραφίες αναφέρεται από τον Cerola - Το 1843, όπως αναφέρεται στην υπέρθυρη χαραγμένη χρονολογία ανακαινίσθηκε από τους χωριανούς. Έχει ιδιόρρυθμο εσωτερικό με τις τρεις από κάθε μεριά αψίδες κολλητές στην τειχοποιία. Αυτό δηλώνει ότι κτίστηκαν μετά τα εξωτερικά τείχη για την πιθανότητα ότι δεν θα άντεχαν τον θόλο όπως έκριναν Τσιριγώτες τεχνίτες. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι το καμπαναριό της λαξευμένο το 1885 με ρόδακες, πτηνά, ψάρια και σχετική επιγραφή του καλλιτέχνη και λιθοξόου ΧαραμπόΓιαννη από τα Παπαδιανά.

γ) Η Μονή του Αγίου Νικολάου που αν και βυζαντινή με αψίδα στην μέση δεν σώζεται καμία τοιχογραφία. Στην είσοδο υπήρχαν δυο σκαλάκια. Προς τα κάτω η αψιδωτή θύρα έχει μεταρρυθμιστεί. Εξωτερικώς έχει πέντε πήλινα (έγχρωμο το κεντρικό) μπολάκια. Το κωδωνοστάσιο όπως περιγράφεται και σε προηγούμενο κεφάλαιο βυζαντινή επιγραφή. Διαθρυλείται ότι ο ναός πυρπολήθηκε κατά το 1823-1824 οπότε μια νύκτα της τωρινής αποκριάς, ο μεν Σήφακας με τα παλικάρια του ήταν στην Ρογδιά και ο Κουνενιώτης Καθέκλας απέφυγε τη φρούρηση και έτσι επέδραμαν οι Τούρκοι στον τότε οικισμό των Περιβολίων και κατάσφαξαν 50 γυναικόπαιδα και έκαψαν σπίτια και εκκλησία.

Πολιτισμός

Πολιτιστικός Σύλλογος "ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΣΚΑΛΙΔΗΣ" Ο Πολιτιστικός σύλλογος ιδρύθηκε το 2007 και έχει ως σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη του χωριού ενώ φιλοδοξεί να κάνει και πολλά παραπάνω. Έχει υπό την εποπτεία του, και συνεχώς εμπλουτίζει, την Στέγη Προγόνων, μία έμπνευση και δημιουργία του αείμνηστου Στρατηγού ε.α Γρηγορίου Γ . Καρτσωνάκη. Ο Γρηγόριος Καρτσωνάκης με δική του πρωτοβουλία ξεκίνησε πριν από χρόνια να μαζεύει και να καταγράφει εργαλεία και αντικείμενα προγόνων, και γι' αυτό ο χώρος όπου φιλοξενούνται τα αντικείμενα ονομάστηκε "ΣΤΕΓΗ ΠΡΟΓΟΝΩΝ". Ο χώρος αυτός είναι το πρώην γραφείο της κοινότητας Περιβολίων Κισσάμου.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος ενσωμάτωσε στις δραστηριότητες του κάθε χρόνο την οργάνωση πανηγυριού την ημέρα του Αγίου Φανουρίου, εκδήλωση που μέχρι την ίδρυση του συλλόγου γινότανε από τον σημερινό Πρόεδρο τον Κυριο Καμηλάκη Νίκο του οποίου το παιδί σε μικρή ηλικία κυνδίνευσε πεφτοντας απο μία γέφυρα την ημέρα του αγίου Φανουρίου . Μετά την λειτουργία στο εικονοστάσι του Αγίου Φανουρίου που έχει ανεγερθεί και αυτό απο την οικογένεια του Κυρίου Καμηλάκη Νικολάου του Δημητρίου στην κεντρική πλατεία του χωριού. Ο κόσμος κατευθήνεται στό παλιό δημοτικό σχολείο που ευγενικά ο Δήμος έχει παραχωρίσει στό χωριό,όπου γίνετε το τραπέζι και το γλέντι κρατάει μέχρι πρωίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκδήλωση είναι προσφορά του Συλλόγου,στην δε προετοιμασία των διαφόρων εδεσμάτων η προσφορά εργασίας εκ μέρους τών Κυριών και των δεσποινίδων του χωριού είναι αξιοθάυμαστη . Με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση και βελτίωση της Στέγης Προγόνων, ο Σύλλογος δημιούργησε και λειτουργεί ένα Αθλητικό κέντρο στο Δημοτικό Σχολείο.