Με την έναρξη της επανάστασης στον Μοριά στην Κρήτη υπήρξε αμηχανία και καθυστέρηση.Οι Σφακιανοί μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1770 και λόγω της ηγεμονικής θέσης τους και των προνομίων που απολάμβαναν καθόρισαν την έναρξη και την τύχη του αγώνα του 1821 σε όλη την Κρήτη. Κατά την επανάσταση του 1821 και η Κίσσαμος όπως ήταν φυσικό έλαβε τα όπλα και αγωνίστηκε μαζί με τις άλλες επαρχίες του νομού ενάντια στον τουρκικό ζυγό.
Δύο εκ των πρώτων μελών της Φιλικής εταιρίας του νομού Χανίων που οργάνωσαν την επανάσταση ήταν ο εκ Μούλετε Κισσάμου Μ.Κουβαριτάκης και ο εκ Σπηλιάς Κισσάμου Στ.Ψαρουδάκης
Η Φιλική εταιρεία έχει μυήσει αρκετές κεφαλές και στα Σφακιά όπως τους πλοιοκτήτες Παναγιώτη Ψαρουδάκη, Ανδρέα Φασουλή τους Δαιμονάκηδες(φυγάδες του 1770 στην Μολδοβλαχία),τον καπετάνιο Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη, Μανουήλ Αντ. Καλλικράτη, Χατζη Γιώργη Κελαιδή (Μουρί), Ιωάννη Γ. Μπιράκη (Κομιτάδες), Αναγνώστη Παναγιώτου (Ανώπολη), Αναγνώστη Ψαρουδάκη (Λιβανιανά), Χατζη-Ιωάννης Πωλιουδάκης (Χώρα Σφακίων), Γεώργιος Δασκαλάκης ή Τσελεπής (Ανώπολη), Βουρδουμπάς Ρούσσος (Χώρα Σφακίων), Χατζή Χιωνιάς (Χώρα Σφακίων), Βολουδάκης Μιμίκος (Ίμπρο), Πωλογεωργάκης Γεώργιος (Ίμπρο),Χατζή Ανδρέας Κριαράς (Ανώπολη), Πρωτοπαπαδάκης Αναγνώστης (Ασκύφου), Μωράκης Γεώργιος Πρωτόπαπας(Ασκύφου), Μπίρης Σταυριανός(Ασκύφου).
Οι πλοιοκτήτες των Σφακιών έχουν μεταφέρει την είδηση του ξεσηκωμού του Μωριά, κοντά σε αυτούς και οι φιλικοί ενημερώνουν τους καπετάνιους των ότι ήλθε η ώρα.
Στην περιοχή Κρύο Βρυσάλι Χανίων που ήταν η κατοικία του Σ. Ψαρουδάκη συνεδρίαζαν μυστικά οι μυημένοι φιλικοί με τους εκ Πελοποννήσου πρωτεργάτες.Οι δυο διακεκριμένοι πολιτικοί ήταν οι Κισσαμίτες Δ.Χρυσαφόπουλος και Ν.Ρενιέρης.
Οι δημογέροντες και οι καπετάνιοι των Σφακιών κάνουν μια σύναξη την Μεγάλη Πέμπτη 7 Απριλίου 1821 στα Γλυκά Νερά Σφακίων να συζητήσουν για τον σηκωμό. Η απόφαση της μυστικής σύναξης, ήταν ναι στο νέο σηκωμό αλλά για να υπάρξουν ελπίδες λευτεριάς, θα πρέπει να συμμετέχει όλο το νησί. Με προφυλάξεις ειδοποιούν όλες τις κεφαλές του νησιού, που έχουν ελληνική συνείδηση, να παρευρεθούν στις 15 Απριλίου στο Λουτρό Σφακίων, εκεί οριστικοποιήθηκε να κηρυχτεί η επανάσταση στο νησί.
Η πρώτη φρικαλεότητα από τους Τούρκους έγινε στις 19 Μαΐου 1821 όταν προπηλάκισαν και έσυραν γυμνό τον μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη στην πόλη των Χανίων.Τον απαγχόνισαν στην πλατεία της Σπλάντζιας μαζί με τον δάσκαλο Καλλίνικο Βερραίο.
Σύμφωνα με τα έθιμα την απόφαση των καπετάνιων πρέπει να την επικυρώση ο λαός, έτσι οι Καπετάνιοι συγκαλούν λαική συνέλευση, για τις 29 Μαΐου στη Παναγιά τη Θυμιανή, όπου ο λαός των Σφακιών επικυρώνει την έναρξη του νέου ξεσηκωμού, και εκλέγονται οι αρχηγοί.
Η σφραγίδα της Καγκελαρίας ήταν εικόνα της Παναγίας που έφερε την επιγραφή “Παναγία του Λουτρού”.
Από τα 1200 όπλα που είχαν στην επανάσταση, τα 800 ήταν των Σφακιανών, και έθεσαν στην υπηρεσία της πατρίδας 27 καράβια. Οι Σφακιανοί λόγω της εμπειρίας τους στα όπλα αναλαμβάνουν τα ηνία του αγώνα για ολόκληρη την Κρήτη και προσφέρουν καπετάνιους και σε άλλες επαρχίες όπως το Δεληγιαννάκη στην επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνης, τον Αναγνώστη Μανουσέλη στο Ρέθυμνο, τον Α. Παναγιώτου στην Κυδωνία, τους Ρούσσο Βουρδουμπά και τον Πωλογιώργη στις ανατολικές επαρχίες από τον Ψηλορείτη και μετά, τον Γ. Τσελεπή- Δασκαλάκη στο Σέλινο και Κίσσαμο.
Στις δυνάμεις της θάλασσας όρισαν υπεύθυνους τους καπετάνιους Αναγνώστη Παναγιώτου και Αναγνώστη Αναγνωστάκη.
Οι Τούρκοι στις 11 Ιουνίου 1821 εξέδωσαν ανακοίνωση και από τότε και μετά οποιοσδήποτε χριστιανός εισερχόταν στην πόλη των Χανίων φονευόταν αμέσως
Η πρώτη μάχη του 1821 συνήφθηκε στις 14 Ιουνίου στο Λούλο Κεραμιών με οπλαρχηγούς τους Β Χάλη ,Φασούλη,Τσελεπή με άνδρες 45, του Σήφακα με 16 εναντίων πολλαπλασίων Τούρκων. Το απόγευμα προστέθηκε ο καπετάνιος Βαρδουλομανούσος με 20 άνδρες και νίκησαν οι Έλληνες, οι εχθροί τράπηκαν σε φυγή.
Η τάση όμως των Σφακιανών (χωριζομένων σε φατρίες) για ηγεμονία,οι μεταξύ τους έριδες και η υπεροψία τους δημιούργησε αντιζηλίες και αντιδικίες με τις υπόλοιπες επαρχίες του νησιού σε όλη της φάση του αγώνα
Γενικά όμως οι συνθήκες του αγώνα ήταν τότε πολύ δύσκολες ,οι χαρακτήρες των ανθρώπων αρχαικοί,ο δε τρόπος κατανομής της εξουσίας μεροληπτική που παρ ολίγο να οδηγήσει τις επαρχίες σε εμφύλια σύρραξη Οι σωφρονέστεροι έσωσαν τα φαινόμενα κατά τον πόλεμο.Η προσπάθεια απελευθέρωσης της Κρήτης θα συνεχιστεί από την περιοχή της Κισσάμου και ιδιαίτερα από το οχυρό φρούριο της Γραμβούσας το οποίο θα καταστεί μεγάλος πονοκέφαλος για την Τουρκική διοίκηση του νησιού.
Πέραν όμως από τις ευθύνες ολως των κρητικών και η κεντρική διοίκηση της Ελλάδος δεν διέθετε ουτε πραότητα αλλά ούτε και εθνική επάρκεια.
Έτσι ανενόχλητα εκτελέστηκε η συμφωνία του οθωμανικού κράτους με τον Μεχμέτ αλή της Αίγυπτου η υπαγωγή και κυριαρχία της Κρήτης σ αυτόν.
Η επαρχία Κισσάμου ανέδειξε ισχυρούς άνδρες οπλαρχηγούς που αγωνιστήκαν σε όλο τον νομό όπως οι Γ.Δρακωνιανός με τον τίτλο του γενικού
αρχηγού,
Ι.Χουδαλάκη(χουδαλογιάννη),Ε.Πατσιμίδη,εκ
Σπηλιάς,Μαρτινιανό,Δεικτάκη,Ι.Κανίτσο,Γ.Μαλακούτση
εκ Αφράτων,Δ.Αναστασάκη,Κοκολομανώλη,Γλαμπέ,Καθεκλά,Γιωργιλάδες,Ν.Φανδρίδη,Ρενιέρη,Δασκαλάκη,Παναγιωτάκη,Καρτσώνη,Καστάνηδες,Ραισηδες,Πατηνιώτηδες,Κουκουράκηδες,Μετζηδάκηδες,Σκουλάκηδες,Καρδάμηδες,Κατσικούληδες,Φρουδάκηδες,Μπενιούς, κ.α...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου