ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΗΠΕΙΡΟΥ.Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΤΡΙΑ ΧΑΝΙΑ ΜΕΤΣΟΒΟΥ

Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΤΡΙΑ ΧΑΝΙΑ ΜΕΤΣΟΒΟΥ  ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (9-11-1912)

[Εκατό χρόνια από τη διεξαγωγή της]

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, με τη νικηφόρο προέλαση του Ελληνικού Στρατού, είχε σαν αποτέλεσμα να διπλασιαστεί σχεδόν η έκταση της Ελλάδας με την απελευθέρωση της Ηπείρου , της Μακεδονίας, των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου  και την παραχώρηση-ενσωμάτωση της Κρήτης με την  Ελλάδα.

Στο γραπτό μου αυτό θα ήθελα να αναφερθώ σε μια σημαντική μάχη που έγινε κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, και συγκεκριμένα στην περιοχή «Τρία Χάνια» στην περιοχή Μετσόβου Ιωαννίνων την 9-11-1912, και η οποία μαζί με την διεξαχθείσα την επομένη 10-11-1912 στον Προφήτη Ηλία Ιωαννίνων, και την διεξαχθείσα την 27-11-1912 στο Δρίσκο Ιωαννίνων ματαίωσε τα σχέδια των Τούρκων για ανακατάληψη του Μετσόβου και επισφράγισαν τη σωτηρία του, προσέτι δε ανέκοψε κάθε περαιτέρω προσπάθεια των Τούρκων για ανακοπή της Ελληνικής προέλασης, ,άνοιξε δε το δρόμο στον Ελληνικό Στρατό για την κατάληψη των Ιωαννίνων. (Μάχη Μπιζανίου)

Το σημαντικό στη συγκεκριμένη μάχη είναι ότι από Ελληνικής πλευράς διεξήχθη αποκλειστικά από σώματα Κρητών  Εθελοντών, υπό τα  σώματα των Αριστείδη Κριάρη, Μανούσου Βολουδάκη, Σκουλά  και Μπυράκη. (Υπήρχαν δε νεκροί και τραυματίες Χανιώτες και Κισαμίτες).

Αλλά ας αφήσουμε να μας διηγηθεί το χρονικό της μάχης ο πρωταγωνιστής αυτής,  Γενικός Αρχηγός του εξ’  επιλέκτου σώματος Αριστείδης Κριάρης  όπως καταγράφει σε αναφορά στο αρχείο του, έχοντας σαν γραμματέα τον Κισαμίτη Κ. Λουπάση, και δημοσιεύεται στο βιβλίο «Ιστορία του Βαλκανοτουρκικού Πολέμου» του Σίμωνος Μολοσού. Αθήνα (χ.χ.)

Για καλύτερη κατανόηση του κειμένου μεταφέρω αυτό από την απλή καθαρεύουσα που είναι γραμμένο στη δημοτική:

«Την 9^η (Νοεμβρίου 1912) τρέχοντος μηνός (Παρασκευή), κατόπιν διαταγής του Συνταγματάρχη Μήτσα, εγώ μαζί με τους άνδρες μου έπρεπε να μεταβώ από το Μέτσοβο –στο οποίο φτάσαμε το προηγούμενο βράδυ (8η τρέχοντος)  από Καλαμπάκα μετά από τετραήμερη πορεία,  πάρα πολύ κουραστική στα χιονισμένα βουνά και υπό συνεχή βροχή, αφού ξεκινήσαμε δια μέσου των χωριών Λυμποχόβου και Μηλιάς - και να καταλάβω το χωριό Δεβρεντίστα (Ανθοχώρι), που απέχει περίπου μιάμιση ώρα περίπου από το Μέτσοβο για να αποκρούσω τυχόν εχθρική επίθεση ή από τη θέση Δρίσκο ή από Ιωάννινα, αν ξεκινούσαν οι Τούρκοι κατά του Μετσόβου. Ταυτόχρονα έλαβαν διαταγή και οι Αρχηγοί Μ. Βολουδάκης, Σκουλάς και Μπυράκης, για να καταλάβουν το χωριό Βοτονόσι που απέχει από το Μέτσοβο περίπου δυόμισι ώρες.

Εκατόν πενήντα άνδρες από το σώμα μου και εκατόν εβδομήντα  επίσης υπό τις διαταγές των ανωτέρω τριών αρχηγών αναχώρησαν από το Μέτσοβο στις 06.30 το πρωί με κατεύθυνση προς τις υποδειχθείσες στο κάθε σώμα θέσεις.

Μετά από  πορεία δύο περίπου ωρών  το σώμα μου που αποτελούνταν από 150 άνδρες μαζί με τη σημαία μου έφθασε κάτω από το χωριό Δεβρεντίστα (Ανθοχώρι), διαιρεμένο από μένα σε τέσσερα τμήματα με επικεφαλής οπλαρχηγούς μου, από τα οποία η εμπροσθοφυλακή αποτελούνταν από τριάντα άνδρες. Μέρος της εμπροσθοφυλακής αυτής μόλις έφθασε στη θέση «Τρία Χάνια» (όπου υπάρχει νερόμυλος και χάνια) είδαμε σε απόσταση πενήντα μέτρων, περίπου τριάντα Τούρκους στρατιώτες μαζεμένους σε ομάδα να συνομιλούν μεταξύ τους, οι οποίοι και αποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή Τουρκικού Τάγματος. Η εμπροσθοφυλακή μου αμφέβαλλε κατ’ αρχήν ότι ήταν Τούρκοι, επειδή είχαν βγάλει τα φέσια τους. Σε ερωτήσεις κάποιων από τους άνδρες μου προς τον οδηγό μας που ήταν από το Μέτσοβο αν αυτοί είναι Τούρκοι ή όχι, η ομάδα των Τούρκων αφού άκουσε τις ομιλίες γύρισε και αντιλήφθηκε τους δικούς μας, αραιώθηκε και κατέλαβε θέσεις.

Πολύ γρήγορα όμως άρχισαν να πυροβολούνται συνεχώς από την εμπροσθοφυλακή μου, οπότε εντός ολίγου φθάσανε και τα άλλα σώματα των ανδρών μου και άρχισαν να ρίχνουν όλοι μαζί  σφοδρά πυρά κατά των Τούρκων, δηλαδή σε όλο το Τούρκικο Τάγμα το οποίο αποτελούνταν από τετρακόσιους πενήντα άνδρες, έφερε δε μαζί του ένα μυδραλιοβόλο, και το oποίο τάγμα ήταν παρατεταγμένο σε θέση μάχης σε απόσταση εκατό μέτρων από την εμπροσθοφυλακή του.

Τα πυρά των δικών μας απέβησαν αμέσως φονικότατα. Οι  Τούρκοι στρατιώτες καίτοι κατέλαβαν αμέσως διάφορες αμυντικές θέσεις έπεφταν σωρηδόν.  Από τους πρώτους πέφτει ο Ταγματάρχης, ο γιατρός του Τάγματος και άλλοι Αξιωματικοί σκοτωμένοι από την εμπροσθοφυλακή μου. Τα ξίφη και τα όπλα τους περιήλθαν στα χέρια μας.

Οι δικοί μου άνδρες αφού πέρασαν δύο ποτάμια κάτω από τα εχθρικά πυρά, με γρήγορη κίνηση κύκλωσαν τον εχθρό και έκαναν τη φυγή του σχεδόν αδύνατη.

Μετά από ένα τέταρτο της ώρας τα σώματα των αρχηγών Βολουδάκη, Σκουλά και Μπυράκη τα οποία ευρίσκονταν στο χωριό Βοτονόσι, αφού έφθασαν έλαβαν μέρος στη μάχη, και επιτέθηκαν με δύναμη τριάντα περίπου ανδρών μου από το αντίθετο μέρος των Τούρκων, σε απόσταση 150 μέτρων.

Τα πυρά όλων των τμημάτων θέριζαν συνέχεια τους Τούρκους. Σαράντα οκτώ Τούρκοι κείτονταν νεκροί σε μικρό χώρο, σκοτωμένοι από το τρίτο τμήμα του σώματος που αποτελούνταν από σαράντα άνδρες. Η μάχη άρχισε την 11 π.μ. ώρα και διάρκεσε μέχρι τη 4.30 μ.μ. ώρα περίπου. Οι περισσότεροι από τους άνδρες μου άρχισαν να μην έχουν φυσίγγια από την 2 μ.μ. ώρα, οπότε αφού έγινε διανομή μεταξύ αυτών που είχαν περισσότερα, άρχισε γενική έφοδος του σώματος μου κατά των Τούρκων.

Μετά μισή ώρα, δηλαδή περί ώρα 2.30 μ.μ. περίπου διμοιρία τακτικού Ελληνικού Στρατού με επικεφαλής τον Ανθυπασπιστή Καβράκον ήλθε για να βοηθήσει και έλαβε μέρος στη μάχη, αφού παρατάχθηκε σε αραιά τάξη σε κάποιο ύψωμα  και στέλνοντας στους άνδρες μου αρκετά φυσίγγια, οι δε άνδρες των αρχηγών Βολουδάκη, Σκουλά και Μπυράκη, προχωρώντας συνέχεια κατέβηκαν ποιο κάτω από τις αρχικές τους θέσεις, ούτως ώστε μαζί με τους άνδρες μου, οι οποίοι συνεπλάκησαν με τις λόγχες με τους Τούρκους, από τους οποίους πολλούς διαπέρασαν με αυτές και έσφαξαν με μαχαίρια, αποδεκάτιζαν δε αυτούς που τρέπονταν σε φυγή.

Η μάχη τελείωσε κατά την 4.30 μ.μ. ώρα. Οι  επιζώντες Τούρκοι αφού παρέλαβαν όσους από τους τραυματίες τους μπορούσαν τράπηκαν σε άτακτο φυγή. Αν και καταδιωκόμενοι όμως από τους δικούς μας, μπόρεσαν να σωθούν, αφού μπήκαν στο δάσος, στο οποίο οι δικοί μας δεν θεώρησαν σωστό να τους καταδιώξουν, εξ’  άλλου είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει.

Από το δικό μου σώμα το οποίο ολόκληρο επέδειξε απαράμιλλο   ανδρεία και εκπληκτική τόλμη ευτυχώς (αν και δεν μπορούμε να είμαστε  πολύ λυπημένοι για την απώλεια των κατωτέρω ανδρών μας) δεν σκοτώθηκαν παρά μόνο τρείς άνδρες.

Από το χωριό Γερακιανά Κισάμου ο γενναίος εικοσιεπτάχρονος νέος Γεώργιος Α. Πετράκης, από το χωριό Λάκκους Κυδωνίας ο ανδρείος νέος Νικόλαος Βεριβάκης ο οποίος κατεδίωκε δύο Τούρκους αλλά κτυπήθηκε από άλλους, και ο οδηγός μας από το Μέτσοβο, πραγματικά γενναίος άνδρας και αυτός Στέργιος Τέσσας.

Ετραυματίσθηκαν δε τα εξής παλικάρια μου:

Ο Αναστάσιος Καρπουζάς από τον Αλικιανό Κυδωνίας στον οποίο είχα απονείμει το βαθμό αρχηγού υπό τη σημαία μου.   Παναγιώτης Κ. Λουπάσης (γιός του οπλαρχηγού της κρητικής επανάστασης του 1878 Κωνσταντίνου Λουπάση) από τα Γερακιανά Κισάμου, ο οποίος πήρε το ξίφος του φονευθέντα Ταγματάρχη Σπυριδογιαννάκη από τα Γριμπιλιανά Κισάμου ,Αντώνιος Γιακουμάκης από Δαράτσο Κυδωνίας. (σκοτώθηκε την 27-11-1912 στη μάχη του Δρίσκου).   και οι οδηγοί μας από το Μέτσοβο Κωνσταντίνος Καπέτης και Βασίλειος Μπαντιμπούλης, ελαφρά δε ο Ιωάννης Μιαμουδάκης εκ Χανίων. 

Από τους άνδρες δε του αρχηγού Μανούσου Βολουδάκη τραυματίσθηκαν οι Γεώργιος Μπεντουβής από τον Αποκόρωνα και Ευθύμιος Μπαϊλάκης από τα Σφακιά.(απεβίωσε συνεπεία του τραυματισμού του μετά από ένα δεκαήμερο).

Από το σώμα του αρχηγού Σκουλά τραυματίσθηκε ο Εμμανουήλ Μπογιατζάκης από τα Ανώγεια. Κανείς άλλος ούτε σκοτώθηκε ούτε τραυματίσθηκε.

Από τους Τούρκους, αφού μετρήθηκαν τα πτώματα τους την επομένη ημέρα, σκοτώθηκαν 155 εκτός τους τραυματίες και αυτούς που πέθαναν κατά την εισχώρηση τους μέσα στο δάσος.

Τα λάφυρα που πήραμε ήταν πάρα πολλά. Άλογα πάνω από 40. Κιβώτια φυσιγγίων όπλου Μάουζερ πάνω από 30. Ένα μυδραλιοβόλο που παραδόθηκε στον Ελληνικό Στρατό που ήταν εκεί. Πάνω από 155 όπλα Μάουζερ. Τα ξίφη και οι μανδύες των σκοτωμένων Αξιωματικών, καθώς επίσης και τα υπόλοιπα πράγματα τους. Και πάρα πολλά άλλα διάφορα αντικείμενα.

Η μάχη αυτή ήταν θρίαμβος για τα κρητικά όπλα, και μοναδική σε όλη την ΄Ηπειρο. Ήταν δε σπουδαιότατη, διότι η νίκη αυτή των όπλων μας ως και η νίκη της επομένης κατά δεύτερο λόγο (μάχης του Προφήτη Ηλία) [την οποία θα περιγράψουμε με άλλη έκθεση μας, και στην οποία λάβαμε πολύ ενεργό μέρος] έσωσε το Μέτσοβο. Διότι οι Τούρκοι σύμφωνα με σχέδιο που μας γνώρισαν δύο Τούρκοι συλληφθέντες  αιχμάλωτοι, προς τον συνταγματάρχη κ. Μήτσα και προς εμένα, είχαν πρόθεση να κτυπήσουν το Μέτσοβο από το μέρος αυτό με σκοπό να αποσπάσουν την προσοχή μας προς το μέρος αυτό, και με αιφνιδιαστική επίθεση από το αντίθετο μέρος του Μετσόβου δηλαδή από τη θέση «Πλάκας και Προφήτη Ηλία» εισβάλλουν σ’  αυτό.

Αλλά η κατατρόπωση και καταστροφή των στη μάχη αυτή ματαίωσε  το σχέδιο τους.

Διότι και ο Τουρκικός στρατός που ήλθε για να βοηθήσει την επομένη από την αντίθετη πλευρά, δηλαδή από τη θέση « Πλάκας» (όπως θα αναφέρουμε σε άλλη έκθεση), διπλάσιος σε αριθμό μαζί με τριακόσιους Αλβανούς Γκέγκηδες υπέστη οικτρή ήττα.

                                          Εν Μετσόβω 10 Νοεμβρίου 1912

                                   Ο Γενικός Αρχηγός του εξ’ επιλέκτου σώματος

                                                     Αριστείδης  Κριάρης »

Αφιερωμένο αντί μνημόσυνου στους νεκρούς της μάχης. Στα χωριά Γερακιανά Κισάμου και Λάκκοι Κυδωνίας στα μνημεία με τα ονόματα των πεσόντων υπέρ πατρίδας έχουν καταχωρηθεί τα ονόματα των ΠΕΤΡΑΚΗ Γεωργίου και ΒΕΡΙΒΑΚΗ Νικολάου.  

  

Γερακιανά Κισάμου 25 Οκτωβρίου 2012

Μανόλης  Σπανουδάκης

1.Λουπάσης Παναγιώτης του Κων/νου Εθελοντής από τα Γερακιανά Κισσάμου.

               Τραυματίσθηκε στη μάχη στα Τρία Χάνια Μετσόβου Ιωαννίνων την 9-11-1912.

2.Βεριβάκης  Νικόλαος Εθελοντής από τους Λάκκους Κυδωνίας Έπεσε γενναίως

               μαχόμενος στη μάχη στα Τρία Χάνια Μετσόβου Ιωαννίνων την 9-11-1912.